ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ

επιλογή Ιστορίας

Αγαπητοί χωριανοί Χαίρετε!
Μάλλον θα σας φανεί παράξενο το θέμα, στο οποίο αναφέρομαι, αλλά είναι σημαντικό, αφού ρίχνει λίγο φως στο έργο μιας συγχωριανής μας. Τι είναι λοιπόν; Δεν έχετε παρά να διαβάσετε παρακάτω.
Πριν από κάμποσους μήνες ανέβαινα επιστρέφοντας από το δρόμο της Αρκαλειάς. Περνώντας από το σπίτι του Μαρίνου του Βαρβεράκη βρέθηκα, ‘ευγενικά καλεσμένος’, στο σπίτι του (με βούτηξε για την ακρίβεια από τον ώμο, όπως απαιτεί η κρητική φιλοξενία και με τάβλιασε για ένα ‘νερό’). Αρχίσαμε λοιπόν να συζητάμε για διάφορα θέματα, όταν ξεκίνησε να έρχεται και το ‘νερό’: κουνέλι τηγανιτό, τυρί με παξιμάδι, ντομάτα με ελιές κι άλλο κουνέλι και φρούτα και άλλα πολλά, που σκέφτηκα πως η δική του βρύση παίρνει από άλλη δεξαμενή νερό!
Η αλήθεια, πως στην αρχή απαντούσα τυχαία στις ερωτήσεις του -με κίνδυνο να παρεξηγηθώ- εξαιτίας της ‘βαριάς ακοής’ που πάθαινα, κάθε φορά που συζητούσα με το θείο το Μαρίνο. Αλλά σε λίγο συνήθισα και μπορούσαμε λίγο πολύ να συνεννοηθούμε άνετα. Καθώς λοιπόν συζητούσαμε και καθότι ο θείος ο Μαρίνος διαβάζει πολύ και τον ενδιαφέρουν τα πάντα, έφτασε η συζήτηση και γύρω από την τέχνη. Λέγαμε λοιπόν για τις αγιογραφίες και τις τεχνικές κτλ., όταν ξαφνικά μου λέει -και για φιλοφρόνηση περισσότερο-: ‘Είναι κι εμένα, Αντωνιό καμάρι μου, η πεθερά μου που ζωγραφίζει, αλλά αυτή δεν πιάνει πράμα μπροστά σου’. Ευτυχώς, δεν ήταν μπροστά η θεία η Άννη να μας ακούσει (είχε πάει να φέρει μυζηθρόπιτες). Αν και τέτοιος καλός άνθρωπος που είναι, σίγουρα θα γελούσε και αυτή.
Εγώ, λοιπόν, εκείνη την ώρα σκέφτηκα ότι ο θείος ο Μαρίνος είχε μεγάλο λάθος στο θέμα αυτό και αρχίσαμε συζητώντας να ξεμπερδεύουμε το κουβάρι αυτό. Τα επιχειρήματα μου ήταν γενικά τα παρακάτω (ο θείος ο Μαρίνος μπορεί να γράψει τα δικά του σε άλλο άρθρο). Πολύς κόσμος πιστεύει ότι ένας καλός πίνακας ζωγραφικής είναι αυτός που δείχνει τα πράγματα όσο γίνεται πιο ‘πραγματικά’. Λέμε καμιά φορά πως κάτι είναι τόσο ωραίο σαν να ήταν αληθινό ή ακόμα: ‘πω, πω σαν ζωντανό είναι!’. Όμως, αυτό είναι πέρα για πέρα λάθος και έχει καταρριφθεί από τον κόσμο της τέχνης, εδώ και 150 χρόνια. Ένας καλός πίνακας, ούτε ωραίος είναι κατά ανάγκη, ούτε πρέπει απαραιτήτως να είναι πιστός στην αναπαράσταση της πραγματικότητας. Η φωτογραφία, άλλωστε, ανταποκρίνεται πιο ικανοποιητικά σ’ αυτό το αίτημα. Άρα, πρέπει να ψάξουμε αλλού την αξία που μπορεί να έχει ένα έργο τέχνης. Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι κανένας ορισμός δεν υπάρχει που να ικανοποιεί απόλυτα την ερώτηση.
Συνεχίζοντας τη συζήτηση με το θείο το Μαρίνο και μασουλώντας ένα ροδάκινο από το περιβόλι του, θυμήθηκα μια φορά που έμπαινα σε κάποιο εξωκλήσι και έβλεπα τις ζωγραφιές της θείας της Ζερβοπόπης (για τη δουλειά της οποίας τόση πολεμική!) θυμήθηκα πόσο πολύ με ξεκούραζαν και πόσο πολύ με μετέφεραν στον τόπο του θέματος της. Οι ζωγραφιές της αυτές για κάποιον που επιμένει στην πιστή αναπαράσταση της φύσης σ’ έναν πίνακα, θα φανούν απογοητευτικές. Η θεία η Ζερβοπόπη έχει καταργήσει στους πίνακες της κάθε έννοια προοπτικής και αναλογίας. Μπορούμε, για παράδειγμα, στο έργο της να δούμε ανθρώπους ή αντικείμενα που βρίσκονται αρκετά μακριά, να είναι δυσανάλογα μεγεθυμένα, χωρίς, δηλαδή, πάντα να υπόκεινται στον νόμο, που μας λέει πως, ό,τι απομακρύνεται, μικραίνει με μαθηματική ακρίβεια. Πολλές φορές, επίσης, βλέπουμε στα πρόσωπα που ζωγραφίζει ότι δεν υπάρχει πραγματική αναλογία ανάμεσα στα μέλη τους, αλλά παραμορφώνονται ελαφρώς από τον ‘λαϊκό χρωστήρα’ της θείας Ζερβοπόπης.
Αυτά είναι τα εμφανή χαρακτηριστικά του έργου της, μπορεί αρχικά να μας κάνουν να τα αποστραφούμε και να μην τα παρατηρήσουμε, όπως τους αξίζει. Αυτό το γνήσια λαϊκό ύφος που κάνει το θείο το Μαρίνο να τοποθετεί την πεθερά του( πάντα προς δική μου, όπως είπαμε, φιλοφρόνηση) στους ‘αφελείς’ –naive- ζωγράφους. Η τέχνη, βέβαια, σήμερα έχει προ πολλού ξεφύγει από ΄λες αυτές της συμβάσεις της προοπτικής, των αναλογιών και της πιστής μίμησης και μπορεί με σιγουριά να κατατάξει το έργο της ζωγράφου στα πλαίσια της Μοντέρνας Τέχνης. Ακούγεται παράξενο ε; κι όμως η θεία η Ζερβοπόπη είναι ένας Μοντέρνος Ζωγράφος! (εδώ η θείος ο Μαρίνος με αγριοκοίταξε λίγο).
Όπως στα έργα του μεγάλου Έλληνα λαϊκού ζωγράφου, έτσι και στα έργα της χωριανής μας συνδυάζεται το μοντέρνο με την απλότητα και την αμεσότητα. Και γιατί είναι μοντέρνο το έργο της; Γιατί είναι αληθινό! Οι πίνακες της δεν προσπαθούν να κάνουν ψεύτικα όμορφα τα πρόσωπα, κρύβουν τις πινελιές από τις οποίες φτιάχτηκαν, δεν θέλουν να μας ξεγελάσουν. Αντίθετα, μαρτυρούν κάθε δευτερόλεπτο της διάρκειας κατασκευής τους, κάθε τρεμούλιασμα του χεριού της ζωγράφου, κάθε αγωνία της να αντιγράψει δημιουργικά το πρότυπο της. Όλα αυτά, η αμεσότητα, η ειλικρίνεια και η απλότητα, λάμπουν σαν πετράδια στο έργο της. Και καθώς σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι δυσεύρετα, όταν τα συναντούμε σε ένα έργο, ξεκουραζόμαστε και ισορροπούμε. Υπ’ αυτήν την έννοια το έργο της χωριανής μας είναι σύγχρονο και διαχρονικό, άρα μοντέρνο.
Θυμηθείτε μόνο ένα μεγάλο τοπίο της, που βρίσκεται στον πολιτιστικό σύλλογο σήμερα. Εγώ, τουλάχιστον, πολύ θα το ήθελα στο σπίτι μου(αν και θα έπρεπε μετά να κοιμάμαι στην αυλή λόγω μεγέθους). Έργο άμεσο και δυναμικό. Φτιαγμένο με απλές άνετες πινελιές, που ενώ μας παρουσιάζει ένα σωρό πράγματα, έχει το σπάνιο προνόμιο να μην είναι ούτε φλύαρο, ούτε να κουράζει το θεατή. Και όπως
σ’ όλα τα έργα της, εκπέμπει την αγάπη της ζωγράφου για την κρητική φύση και παράδοση, που μεταφέρεται στους νεότερους με μία φρεσκάδα, χωρίς πολλά λόγια προπάντων (γιατί αλήθεια, τα ‘χουμε βαρεθεί).
Έτσι, λοιπόν, έπεισα το θείο το Μαρίνο πως οι ζωγραφιές, που στολίζουν το σπίτι του, μπορεί να έχουν και μεγαλύτερη αξία απ’ ό,τι φαντάζεται. Η θεία η Ζερβοπόπη, ας με συγχωρέσει που δεν την αναφέρω πιο επίσημα ως Καλλιόπη Ζερβάκη, αλλά το κάνω επειδή είναι σα να την ξέρω αρκετά μέσα από τις ζωγραφιές της και αισθάνομαι –λόγω επαγγέλματος– συγγενής προς αυτήν. Γι’ αυτό και γράφω αυτό το κείμενο σε σας, ώστε την επόμενη φορά, που θα βρεθείτε σ’ ένα εξωκλήσι, να μην διστάσετε να χαρείτε το θαυμάσιο έργο της. Και μην ξεχνάτε πως η τέχνη δεν είναι για να την καταλαβαίνουμε, αλλά για να τη χαιρόμαστε.
Θεία Ζερβοπόπη Πολλά Χρόνια να ζήσεις και να πάρεις φόρα να μας γεμίσεις με τα έργα σου

---